Na današnji dan, 14. juna 1966. godine, Papa Pavle VI ukinuo je čuveni Spisak zabranjenih knjiga (lat. Index Librorum Prohibitorum), koji datira iz 1559. godine. Ovaj spisak samo je jedan od primera pokušaja cenzurisanja različitih spisa i dela koja su se kosila sa određenim vrednostima koje je crkva propagirala, pa tako različite filozofske naučne i književne spise proglašavala nemoralnim i predstavljala ih kao pretnju po veru njihovih sledbenika. Ipak, ovaj spisak ne predstavlja izuzetak niti jedini pokušaj da se cenzurišu određena dela. Mnogi književni klasici, ali i naučni i filozofski radovi bili su zabranjivani i zbog sukoba sa tadašnjim političkim sistemima i njihovim nosiocima.
Zato ovog puta predstavljamo neke od najpoznatijih klasika koji su bili zabranjivani ili i dalje izazivaju kontroverze kod određenih delova čitalačke publike koje ih vide kao pretnju po određene društvene vrednosti.
Životinjska farma, Džordž Orvel
„Ako sloboda znači nešto uopšte, ona znači pravo da kažeš ljudima nešto što oni ne žele da čuju.”
Distopijski roman Životinjska farma Džordža Orvela jedan je od najpoznatijih dela ovog engleskog pisca. Delo je izdato 17. avgusta 1945 i govori o događajima koji su doveli do Ruske revolucije i periodu Staljinove vladavine, kog su u tom periodu Britanci obožavali. Veliki broj američkih i britanskih izdavača tada je odbio da izda ovaj roman, uključujući i Orvelovog izdavača Vikroa Golanča. U Sovjetskom Savezu, Orvelova Životinjska farma je bila zabranjena, a prvi nemački prevod Životinjske farme pojavio se 1946. U DDR je ta knjiga, baš kao i Orvelova 1984 bila zabranjena sve do Pada Berlinskog zida i kraja Nemačke Demokratske Republike 1989. Ovo delo je 2002. godine zabranjeno i u Ujedinjenim Arapskim Emiratima zbog prikaza svinja koji se kosi s muslimanskim poimanjem te životnije.
Uliks, Džejms Džojs
„Ako Uliks nije prikladan za čitanje, onda život nije prikladan za življenje.”
Roman Uliks, najopasnija knjiga na svetu kako je često nazivaju, jedan je od najznačajnijih dela modernističke književnosti. Piscu je trebalo više od 10 godina da napiše ovo delo, koje je kasnije u nastavcima izlazilo u časopisu Mali Žurnal (Little Review) od 1918. do 1920. godine. Većina izdavača u Parizu smatrala je roman nepristojnim i nečitljivim, dok je u Americi 1920. godine njegovo štampanje bilo zabranjeno. Roman je godinama bio predmet mnogih kritika i književnih rasprava da je u romanu korišćen neprimeren jezik i da sadrži seksualni sadržaj.
Radnja u romanu se odvija 16. juna 1904. godine, te svake godine Džojsovi fanovi obeležvaju taj dan kao Blumsdej, nazvan po glavnom junaku Leopoldu Blumu.
Sluškinja priča, Margaret Atvud
„Ako ste pisac i svi vas vole, a) radite nešto pogrešno ili b) ne postojite”
Da cenzura u književnosti nije trend prošlog veka i nekih drugih istorijskih razdoblja govore i polemike koje je izazvao roman Sluškinja priča autorke Margaret Atvud. Prvo izdanje romana objavljeno je 1985. godine, iako je veću pažnju javnosti dobio ekranizacijom istoimene serije. Ovo delo osporavano je u mnogim školama u Americi, a 2019. godine našao se i na godišnjoj listi Udruženja američkih bibliotekara za knjige koje su bile ,,najizazovnije” zbog vulgarnosti i seksualnih ,,prizvuka”.
Ubiti pticu rugalicu, Harper Li
„Ljudi uglavnom vide ono što traže i čuju ono što slušaju.“
Roman američke spisateljice Harper Li Ubiti pticu rugalicu 1961. godine dobio je Pulicerovu nagradu. Dve teme koje su najvažnije za roman su rasna nejednakost i gubitak nevinosti, a ključni događaj romana je suđenje Tomu Robinsonu, crncu koji je optužen za silovanje bele devojke. Delo je osporavano zbog nasilja i korišćenja uvredljivog jezika.
Lovac u žitu, Džerom Dejvid Selindžer
„Ne znam tačno šta mislim pod tim što kažem, ali mislim to.”
Lovac u žitu je objavljen 1951. godine i, po Uduženju američkih bibliotekara, na 13. je mestu najosporavanijih knjiga tokom devedesetih godina u američkoj književnosti. Protagonista romana je Holden Kolflid, koji je vremenom postao ikona gneva i ljutnje, a tinejdžeri širom SAD su počeli da se poistovećuju sa njegovim likom. Vremenom broj pobornika romana se povećavao, kao i broj njegovih protivnika. Glavni razlozi zbog kojih je delo kritikovano su vulgarnost, okultizam, nasilje, seksualni detalji i neprilagođenost mladima.
Na zapadu ništa novo, Erih Marija Remark
„Ova knjiga nije niti optužba niti ispovest, a ponajmanje avantura, jer smrt nije avantura za one koji stoje licem u lice sa njom.”
Roman Na zapadu ništa novo objavljen je 1929. godine i govori o ulozi nemačkog vojnika tokom Prvog svetskog rata. Sam Erih Marija Remark bio je veteran Prvog svetskog rata, pa delo obiluje realnim prikazima rata, krvi, stradanja, ali je pre svega filozofsko promišljanje situacije u kojoj se svet zadesio početkom dvadesetog veka. Nakon što su nacisti 1933. preuzeli vlast, Remarkove knjige javno su spaljene i zabranjene, a autor je malo pre toga emigrirao u Švajcarsku. Od 1939. živeo je u Sjedinjenim Američkim Državama, a nakon rata, naizmenično u SAD i Švajcarskoj.
Lolita, Vladimir Nabokov
„Nemam nikakvih želja, sem želje da se izrazim prkoseći nemosti čitavog sveta.”
Roman Lolita Vladimira Nabokova objavljen je 1955. godine i sam autor ga je prilikom slanja svojim izdavačima nazvao tempirnom bombom. Roman je buo meta kritika zbog kontoverzne teme pedofilije kojom se bavio – odnosom glavnog junaka profesora Hambert Hamberta, koji je opsednut dvanaestogodišnjom Dolores Hejz.
Stakleno zvono, Silvija Plat
„Problem je bio u tome što sam sve vreme bila neadekvatna, jednostavno nisam razmišljala o tome.”
Roman Stakleno zvono pesnikinje Silvije Plat objavljen je 1963. pod pseudonimom Viktorija Lukas. Delo je delimično zasnovano na autorkinom životu, a spisateljica je mesec dana nakon objavljivanja izvršila samoubistvo. Jedan od razloga za cenzuru ovog dela bio je što roman govori o samoubistvu, pa su mnogi smatrali da može podstaći čitaoce da urade to isto, dok postoje i tvrdnje kako je roman zabranjivan zbog otvorenog odbijanja uloge majke i supruge.
Zov divljine, Džek London
Avanturistički roman Džeka Londona Zov divljine, čija je radnja smeštena u 1903. godinu. Bio je zabranjen u Jugoslaviji i Italiji zato što je bio „previše radikalan“, dok su ga nacisti spaljivali.
Dnevnik Ane Frank, Ana Frank
Dnevnik Ane Frank objavljen je 1947. godine i sadrži zapise devojčice Ane Frank u periodu od 12. juna 1942. do 1. avgusta 1944. Njen otac Oto Frank, jedini preživeli član porodice, želeo je da objavi zapise svoje ćerke koji su opisivali period u kome se porodica Frank skrivala od nacista. Izdavač mu je skrenuo pažnju na to da bi pojedini delovi iz dnevnika u kojima se Ana bavi svojom seksualnošću mogli da smetaju određenim čitaocima, pa je 30% dnevničkih zapisa bilo izbačeno iz štampanog izdanja. I dan danas, postoje tendencije zabrane zbog pornografskih detalja u knjizi.
0 Comments